Я нарадзіўся на вуліцы Таёжнай – гучыць амаль як на таёжнай сьцяжыне, і хочаш-ня хочаш, а часам уявіш сябе ўцекачом з далёкай Сібіры, які прабіраўся скрозь таямнічую тайгу, каб вярнуцца дамоў. На радзіму. Так, гэтая вуліца была роднай вуліцай. Таёжная… Вось жа некаму прыйшло ў галаву назваць вуліцы ў гэтым раёне (пасёлку, як тады называлася Дражня) на нейкі ермакоўска-лягерны лад – і Менск атрымаў сваю Сібір, якая для беларусаў ёсьць ня надта прыемным гістарычным месцам. Паблізу Алтайская, Енісейская, Халмагорская… Ня наш гэта быў чалавек. І не гарадзкі. Гарадзкі чалавек думае вуліцамі. А той думаў ня ведаю чым. Двухгаловымі расейскімі арламі, мабыць. Дружбай народаў – але гэта не на Таёжнай, гэта на Захарава.

А вуліца Таёжная была прыгожая – сады, хаты, козы. Вішнёвая кроў на рэдкіх лапіках асфальту. Дражня ляжыць у нізіне, таму міма Таёжнай увесну цяклі такія ручаі, што там сапраўды можна было запускаць карабельчыкі. Узімку вырасталі такія сумёты, што і цяпер яны прыгадваюцца як нейкія джамалунгмы. Ня ведаю, як у наш час, а тады Дражня была цыганскім пасёлкам – цыганамі палохалі, цыганоў асьцерагаліся, і цыганоў паважалі. Напэўна, да вайны так ставіліся да яўрэяў у мястэчках. А можа, і не. Запомнілася калёнка, зь якой бралі ваду – пафарбаваная, сіняя, рогам. Тады яна вельмі цешыла мяне сваёй эстэтычнай дасканаласьцю.

Пра маю Дражню я напісаў у Парыжы вялікі верш “Сабакаловы”.

Далей я пішу пра тое, як у мяне вырывалі з рук сабаку, а пасьля не магу стрымацца і апісваю сваю Дражню:

Таёжная – ня надта даўгая вуліца. Дзічкі, вішні, яблыкі – і бэз, бэз, які рос зь нейкай такой першабытнай сілай, што “ня месныя”, якіх заносіла на Таёжную, рвалі яго і ламалі, не зважаючы на гаспадароў, каб здабыць гэткі дражненскі букет. З надгрызеным яблыкам у руцэ перасьледуючы такога вось злодзея, ты ідзеш да самага канца Таёжнай – і выходзіш зь яе ў самыя што ні ёсьць Шабаны.

Пра вуліцу Ротмістрава, другую вуліцу ў жыцьці, я напісаў у сваёй гісторыі аднаго зьнікненьня. Таму што пра яе шмат казаць… Тады яшчэ не было ніякай вуліцы Ротмістрава – а была вуліца Шабаны, і ўсё тут. Шабаны – гэта Дражня, якая перасялілася ў шматпавярховікі, кінуўшы сваё майно – і козаў, і калёнку, і бэз. І дрэвы. Шабаны майго дзяцінства – лысыя, як Катоўскі. Гэта тады казалі – як Катоўскі, а цяпер бы, напэўна, як які-небудзь Куцэнка. А можа, і не сказалі б. Мае шэрыя Шабаны, пустка перад домам – а цяпер там стаянка, а раней там на санках каталіся. І выбівалі дываны на сьнезе.

Мне даўно хацелася напісаць адно апавяданьне і назваць яго так: “Выбіваньне дываноў”. Цяпер ведаю, што, бадай, напішу, і, можа, адзавецца чымсьці там… Стральцоў. Таксама чалавек, які думаў вуліцамі.

Ну, а ад Шабаноў зноў у бок Дражні. У бок Сібіры – вуліца Ангарская, першы паверх, пакой, які я здымаў у сябра-літаратара. Вокны кухні, якія выходзілі на дзіцячую паліклініку. І сінюгі пад гэтымі вокнамі, настаўнікі народнай мовы. А праз дарогу – усё тая ж Дражня. Тралейбусы – другі від транспарту ў горадзе майго жыцьця. Тройка мчыцца… Пойдзеш за ёй і выйдзеш на вуліцу Гікалы – цэнтар, ЦУМ, цум тойфэль ускраіну. І хаця цэнтар – а цішыня, тая асаблівая менская цішыня, якую любяць называць правінцыйнай. Вуліца спадабалася сябрам – хто не пасьпяваў на мэтро, абавязкова ішоў прасіцца пераначаваць. Давялося тлумачыць, што мой дом – мая Брэсцкая крэпасьць-герой.

Гікалы і ваколіцы – краіна прыступак, прыступачак, сходаў, схаваных у кустах іржавых парэнчаў, вышчарбін, выбаін… Спатыкнешся – і падымешся ўжо на Каліноўскага.

Цяпер Каліноўскага сьлепіць. Сьлепіць бізантыйскай раскошай гэтага свайго праваслаўнага комплексу – інакш не назавеш. Купалы, якія наводзяць на думку пра тое, как упаіцельны ў Расіі вечэра, золата, расы і падрасьнікі, і побач будыніна ў нейкім салавецкім стылі. А наогул, вядома, Каліноўскага – адна з найпрыгажэйшых вуліц. Там жывуць людзі, якія расказваюць, што ў моцны вецер яны адчуваюць, як іхныя дамы-высоткі пахістваюцца-пагойдваюцца на месцы. І я там жыў. І аднойчы сядзеў, п’яны, уначы, заплюшчыўшы вочы, пасярод праезнай часткі, вырашыўшы зрабіць Каліноўскага сваёй апошняй вуліцай.

З Каліноўскага трэба доўга ісьці ўгару. Бо наступная вуліца – і ня вуліца зусім, а вершаліна гары ў цэнтры гораду Грацу. Am Schlossberg – такі, здаецца, быў адрас. На Замкавай гары, дзе рос вінаград, адкуль быў відзён увесь Грац зь ягонымі дахамі лісіных колераў, і нават палова Аўстрыі, у тым ліку малая радзіма Арнольда Шварцэнэгера. Па нядзелях на гару падымаліся аўстрыйскія школьнікі і гаварылі пад акном пра эўрапейскія каштоўнасьці: пра эрас, півас, баблос, што там яшчэ абяцае гэты дзень?..

А з гары, як вядома, лёгка ўпасьці. Асабліва чалавеку, у краіне якога няма гор, і маладыя паэты патрабуюць іх насыпаць. Упасьці адтуль лепш за ўсё на вуліцу Kleiner Schäferkamp у Гамбургу. Не на тую сьцяжыну ступіў – і ты ўжо там, на колішнім авечым выгане. Kleiner Schäferkamp нагадвае рэчку, а можа, нават вэнэцыянскі канал – вузкая, кароткая, упадае сваімі канцамі ў затокі шырокіх паўнаводных алеяў. Насупраць дома кіёск, якім валодаюць курды. У садочку пад домам жыхары ставілі сталы, смажылі мяса, сем’ямі зьбіраліся глядзець футбол. Адно з вокнаў выходзіла на Дом састарэлых. На гэтай вуліцы я потым пасяліў аднаго перакладчыка. Праўда, ён потым уцёк. У Менск. Хаця тутэйшым жыхарам што Менск, што Сібір – адзін хрэн: шэрыя шабаны сьвету.

Потым былі вуліцы, назвы якіх не запомніліся. Дом Гайнрыха Бёля ў вёсцы пад Кёльнам – а ў вёскі свой герб. З аднаго боку поле, па якім Бёль любіў гуляць з Салжаніцыным у баданьне цяляці з дубам, а з другога – немцы, якія памяталі і аднаго, і другога. І вуліца на высьпе Зюльт – сярод дзюнаў і прыгнутых да самай зямлі сасонак. Выспа Зюльт сама вузкая, як вуліца, з аднаго боку мора, і з другога, пехатой дайсьці можна – так я зноў апынуўся на праезнай частцы. А потым была вуліца ў Гамбургу, якая называлася шашой. На другім баку вуліцы была драцяная агароджа (мытная зона!), на якой нехта намаляваў пункцір і нажніцы – каб не было так змрочна. За агароджай – канал. Раней тут сяліліся рабочыя порту, а потым – бедныя эмігранты. Па шашы дзень і ноч езьдзілі вялізныя фуры – з шумам якіх цяжка было звыкнуцца. Уся Эўропа ехала гэтай вуліцай – і ідучы па ёй адной вясеньняй раніцай, я павярнуў зь яе – і больш не вярнуўся.

Так я трапіў на менскую вуліцу Авакяна. З аднаго боку якой была яшчэ адна менская дражня, а перасякала яе вуліца Варанянскага зь яе паравозам і паранармальнымі зьявамі, адна зь якіх здарылася са мной. У гэтай зьявы кароткае і выразнае імя. Ты.

Зь першага паверху на першы. Нядоўгае падарожжа праз паў-Менску: на вуліцу Сядых у Зялёным Лузе – ня тым Зялёным Лузе, які за сквэрам на ўзгорку чухае нізкае неба сваімі дамамі, а ў Зялёным Лузе хрушчовак і бабулек, паваенных баракаў і вузкіх двароў, у якім машын як шпротаў у бляшанцы. Зялёным Лузе трамвайнага кальца і разьвешанай на вяроўках бялізны. І нашага гандлёвага цэнтру “Вільнюс”, паточанага часам і занядбанага, як віленскія дамы: пераходы, цёмныя аркі, пано, бальконы, псэўдапрыбалтыка, выстылая на марозе імпэрыі стылізацыя, архітэктурны помнік сярэдзіны 70-х. Парыж быў і там, толькі мы яго не заўважалі – і ніхто не заўважаў. Там, на Сядых, мы пражылі два даўгія і шчасьлівыя гады – нават крыху больш, калі быць ня толькі даверлівым да свайго сэрца, але і дакладным. Адтуль і пачалася наша дарога ў Парыж.

Дом архітэктара і мастацкі цэнтр, у якім мы жывем, стаяць на скрыжаваньні rue du Faubourg-Saint-Martin і rue des Récollets. Паблізу – канал Saint-Martin, у вокнах – сад Villemin. Некалі тут быў вайсковы шпіталь: і заплюшчыўшы вочы, я магу ўявіць яго, я магу нават пачуць хрыпаты брэх параненых афіцэраў першай сусьветнай і шапатлівыя крокі сясьцёр міласэрнасьці. Калі ты захварэла – трыццаць дзевяць, самаадчуваньне як у рыбіны – гэты вялікі стары дом з радасьцю адгукнуўся на твой сухі кашаль, быццам успомніўшы былыя часы: усё тут пачало нагадваць шпіталь, вокны, белыя сьцены, калідоры, рэха…

Сам гэты палац пабудаваны ў ХVII стагодзьдзі, але, ясная рэч, розныя перабуды ня раз абуджалі яго да зусім новага жыцьця і зьмянялі аблічча лесьвіц і сьценаў. Мы жывем тут за высокімі мурамі, якія аддзяляюць нас ад шумнай і беспакойнай дзясятай акругі – поўнай імігрантаў, Магрыбу, сьцёртага парыскага грыму на ўжо не зусім эўрапейскіх вуліцах, грымотаў чужога тэмпэрамэнту, поўнай тэмаў для тваіх фота, і тлуму, тлуму, тлуму… Калі мы доўга сядзім дома, дык выходзячы, зьдзіўляемся, што навокал усе гавораць па-француску. У школе яны вучылі, ці што?.. А, ну так, мы ж у Парыжы…

Rue du Faubourg-Saint-Martin. Я насамрэч зусім ня ведаю, зь якой вуліцай яна неўзабаве перасячэцца. Бо дагэтуль веру ў немагчымасьць вяртаньня.