Пражэрлівы Парыж не дачакаўся чарговай ахвяры. Цёмная вада калыхнулася і паплыла далей.

Тонучы ў Сене… Прачытаў гэты радок Хадановіча і ўспомніў, як тры гады таму летняй раніцай мы зь ім плавалі па беларускім азярцы на Браслаўшчыне. Я толькі што прыехаў на сэмінар маладых літаратараў, у якім ты ўдзельнічала, мая Ю. Мы з табой былі знаёмыя толькі два тыдні. І вось, кінуўшы ўсё і ўзяўшы білет на першы аўтобус у напрамку Браслава, я прыехаў да цябе: вакол пахмельныя, але сымпатычна-паэтычныя маладыя твары, вочы рознай ступені адоранасьці, а мы сядзім з Хадановічам на бервяне і нясьпешна гаворым, пра цябе і пра мяне, і пра літаратуру, а потым ідзем плаваць. Таўстапузыя, саракагадовыя, плёскаемся на сярэдзіне прахалоднага возера. І я разумею, што застануся тут надоўга. Што ўсё гэта зробіцца і маім жыцьцём таксама. Што нікуды мне не падзецца ад краіны, у якой ты жывеш, мая Ю., трэба будзе працаваць рукамі і нагамі, трэба пісаць і думаць, змагацца і адольваць, трэба зноў ужывацца ў гэты беларускі сьвет, у якім ты жывеш і які ня хочаш пакідаць, бо ў іншым табе сумна. Мне добра там, дзе ты. Значыць, будзе добра і ў Беларусі.

Так яно й выйшла.

І не магло выйсьці інакш.

І тое, што мы з табой жывем цяпер пасярод парыскай зімы, ёсьць працягам таго летняга дня на беразе беларускага возера. Мая Сэна ўпадае ў яго. І будзе ўпадаць заўжды.

Бо сусьветны акіян – такі самы бясконцы, як той тэкст, які мы пішам. Тонучы ў Сэне, ты тонеш у Нарачы, Сьвіслачы, Друйцы, Нёмане. Тонучы ў сваіх і чужых тэкстах, ты тонеш у роспачы і велічы, у немачы і немаце, у паняверцы і шчасьці.

Мы – людзі Кнігі.

Гісторыя Кнігі робіць нас яе пэрсанажамі.

Нават калі

Мост – гэта мост Мірабо, а вершы – Хадановіча.

Кніжка Андрэя “Цягнік Чыкага-Токіё: падарожныя песьні з карцінкамі й акордамі” пачынаецца з Парыжу (ці нават так: у Парыжы). Пачынаецца зь верша, у якім аўтар нечакана абірае форму будучага часу – быццам расказваючы, што зь ім здарыцца ў Сталіцы сьвету, хоць яно ўжо здарылася і было пераплаўленае ў паэзію. Выходзіць такое сабе прыватнае прароцтва наадварот. Лірычнае і вельмі пазнавальна-парыскае прароцтва:

Ці ўсё здарылася так, як постфактум напрарочыў сабе аўтар? Паглядзім.

…У Парыжы, як можна здагадацца, Хадановіч апынуўся на Вялікдзень (калі быць дакладным, ён быў тут у сакавіку-красавіку 2012). Акурат у тую радасную парыскую пару, якую мы з табой не засьпеем, вярнуўшыся ў Менск на самым пачатку вясны. Што ён тут рабіў? Тое, што і належыць рабіць паэту, вольнаму чалавеку зь несвабоднай краіны, калі ён трапляе ў Сталіцу сьвету. Шукаў натхненьне і інтэрнэт. Шукаў адпаведнікі.

Гэта першая частка верша, і яна як найлепш перадае разгубленасьць чалавека, які аднойчы прачнуўся ў Сталіцы сьвету і яшчэ дакладна ня ведае, што яму тут рабіць. Парыж у гэтым вершы – месца, працятае тысячамі нябачных хаатычных хваляў, на Парыж сябе трэба наладжваць, струну за струною. Парыж трэба злавіць: у слова, у сетку свайго ўспрыманьня, трэба трапіць у ягоны рытм. У Парыжы кожны – трохі нелегал. Ёсьць у гэтым вершы і парыская лянота, і парыская празрыстасьць, і парыская ўсёдазволенасьць. І, вядома, параўнаньні. Парыж просіцца ў іх у пары, як парасон пад дождж.

У Парыжы Хадановіч жыве ў мансардзе на rue de Condé, за два крокі ад тэатру “Адэон”. Ён шукае свой Парыж – і знаходзіць. Бясконцасьць парыскіх дароў робіцца паэзіяй з самага ранку – працоўны дзень паэта доўгі, а страйку не абвесьціш, хоць навокал і дэмакратыя.

Хадановіча будзяць званы сабора Сэн-Сюльпіс. Нас з табой у Парыжы будзіў аглушальны грукат пустых бутэлек, якія выкідвалі ў сьметніцу працаўнікі кавярні ў двары. Літаратару ў Парыжы ёсьць чым заняцца.

Хадановіч сочыць, як