39. Ты. Маналёг. Марта

Ты любіш мяне зьдзіўляць. У моманты, калі я нічога асаблівага ўжо не чакаю, раптам выбухае цуд, і я стаю, аглушаны, разгублены і спрабую асэнсаваць, хто ты.

“Бог бачыць нас, як кінастужку. 24 жыцьці пранеслася – заўважыў толькі адно”.

Калі я прачытаў гэта, па маёй сьпіне прайшоў холад.

Бо гэта быў верш, якога я ад цябе не чакаў. І тое, што яго напісала менавіта ты, прымусіла мяне зірнуць на цябе зусім інакш. Якія яшчэ глыбіні хаваюцца там, пад тваім лёдам і тваімі маскамі? Мая няпростая жонка, мая парыжанка, мая Ю.

“Як кінастужку”. Уласна кажучы, гэта не зусім верш, гэта словы з твайго маналёгу. Так ён сканчаецца, гэты тэкст, якім ты вельмі мяне зьдзівіла. Я падумаў, што нашых з табой жыцьцяў бог акурат не заўважыць – бо яны занадта празрыстыя і ўвесь час навідавоку. Мы навідавоку – а я нават не падазраю, што ты там пішаш, у сябе ў галаве, мая Ю.

Наогул, гісторыя была такая. Летась у часопісе “Монолог”, які выдае Аляксей Андрэеў (чалавек ва ўсіх адносінах настолькі ж парыскі, наколькі менскі), выйшаў мой вялікі тэкст, вельмі шчыры і асабісты. Папраўдзе кажучы, я ня надта цаню шчырасьць у літаратуры – літаратура ўсё ж ёсьць падманам, тонкім і трапяткім у сваіх найлепшых праявах. У сваім маналёгу я расказаў пра сябе і тое, якім бачу сьвет. Я пісаў яго ў Зялёным Лузе, выбягаючы пакурыць на двор нашай хрушчоўкі, была зіма, і Парыж яшчэ ня быў ні маім, ні нашым горадам. Як жа ўсё хутка зьмянілася. Сёлета напісаць свой маналёг прапанавалі табе, і ты пісала яго ў Парыжы. Пісала, седзячы проста насупраць мяне, і я назіраў, як пакута пісьма блішчала ў тваіх вачах, і калі ты пісала, Парыж зазіраў табе праз плячо, і я зайздросьціў яму, бо яму было можна, а мне – хвігу. Ты пісала пра сваю зьніклую вёску, пра дрэвы і цела, пра мастацтва і чалавека, пра аранжавую лінію і – пра Парыж. Ён цікавіць цябе як сымбаль і як сымулякр, ты разглядваеш яго на сьвятло і правяраеш ягоныя вадзяныя знакі.

У Парыжы ты спраўджваеш сапраўднасьць рэчаў.

Часам мне здаецца, што гэта твой улюбёны занятак.

Твой Парыж пачынаецца ў тваёй роднай вёсцы Сьпярыжжа на Гомельшчыне.

Парыж – наш з табой горад. Позна, позна, нешта зьмяніць ужо немагчыма: ён назаўжды будзе месцам нашай з табой гісторыі. Тут мы рабіліся бліжэйшыя адно аднаму – гаварылі, спрачаліся і вучыліся разумець: быццам асвойвалі новыя вуліцы, плошчы і маршруты. Кожны чалавек зьмяняе месца, дзе ён пабываў, на дотык, на мілімэтар, на подых, на слова. Мы не разбуралі Парыж, мы крышачку зьмянілі яго, а ён зьмяніў нас.

Нават калі забыцца на нашыя твары, нашыя словы тут застануцца. Вечар у Centre Récollets, твае вершы і мая проза, беларуская мова пад скляпеньнямі былога вайсковага шпіталя на rue du Faubourg-Saint-Martin – упершыню. Пераклады Алены і Віржыні. Мы зрабілі Парыж крышку больш беларускім: на кроплю, на лішні цень, на яшчэ адзін непаўторны позірк.

“Наш з табой Парыж” – таму я раўную яго да кожнага, хто прыяжджае сюды і будзе хадзіць па калідорах і завулках ягонай зімы. З рэўнасьці нараджаюцца словы, са словаў кніга. Уся літаратура нараджаецца з рэўнасьці: да людзей, гарадоў, іншых кніг і сябе іншага. У першую чаргу – з рэўнасьці да сябе.

Рэўнасьць – не тваё пачуцьцё, мая Ю. Прынамсі, ты так кажаш. Сёньня на сьвітанку я правяду цябе на аўтобус, што едзе ў аэрапорт. Ты паляціш у Вільню, а ў мяне будзе яшчэ чатыры скамечаныя і невыразныя дні ў чужым Парыжы.